Afganistan’nın Muasır Tarih Babası: Feyz Muhammed Katip Hazara

Afganistan’nın Muasır Tarih Babası: Feyz Muhammed Katip Hazara

Ferz Mohammed Katip 1881 yılında Gazne’ye bağlı Karabağ’ın Zard Sang köyünde dünyaya geldi. Katip ilk ve orta eğitimini kendi köyünde bitirdikten sonra tahsilini devam etmek amacıyla Irak’ta bulunan Nejef’e gitti. Katip Nejef’teki ilim merkezinde bir süre kaldıktan sonra o dönemdeki Hindistan’nın Lahur ve Peşaver kentlerinde tahsilini devam etti. Katip, Lahur ve Peşaver’den yurda döndükten sonra Kandehar’da dönemin seçkin Ehli Sünnet alimleri yanında dersler aldı. Katip ömrünün elli yılını bilimsel çalışmalara ve 20. yüzyılın getirdiği çağdaş bilime vermiştir. Katip, yurt dışında kaldığı süre içerisinde diğer kültür ve milletlerle tanışmış ve Arapça, İngilizce, Orduca ve Peştuca dilleriyle konuşabilmekteydi. Katib’in en önemli eserlerinden biri olan Seracut Tevarih’tir. Katip, bu eserinde o dönemdeki Afganistan’nın sosyo-politik durumunu güçlü kalemiyle ve zekice yazmıştır. Katip aynı zamanda Habibullah Han’nın sekreteridir ve bundan dolayı ona Katip lakabı verilmiş ve o dönemdeki ülkenin çeşitli sorunlarını iyi bir şekilde tahlil yaptığından dolayı ve tarih ilmine katkısında dolayı İkinci Beyhaki ( Beyhakiyi Sani ) unvanını da almıştır. Katib’in diğer eserlerini şöyle sırayabiliriz:

1) Tuhfatul Habib ( Katip iki ciltlik bu eserinde 1747-1880 yıllarında yaşanmış olayları kaleme almıştır).

2) Feyzi az Fuyuzad

3) Tezkeretul İnkılap ( Katip bu eserinde Habibullah Han ve Baççeyi Sakav döneminden bahs etmiştir).

Katip, bir tarhçi, yazar ve aydın kişi olarak ülkenin sosyal ve politik gelişmeleri de yakından takip etmiştir. O her zaman ülkede bulunan sosyal adaletsizliğin karşısında yer almıştır. Katip, çeşitli fırsatlarda Afganistan Emirinin ülkede reformlar yapacağının gerekliliğinden ona söz etmiş ve Emiri bu reformlarda teşvik etmiştir. Afganistan I. dünya savaşında tarafsız kalmış ve ülkede çağdaş anlamda bazı reformlar yapılma yoluna girişmiştir. Katip 20. yüzyılın başında ülkede devam eden meşrutiyet hareketin içine yer almış ve bu doğrultuda faaliyetler yapmıştır.

Feyz Mohammed Katip ömrünün büyük bir bölümünü bilimsel çalışmalara ayırmıştır. O büyük yazar Afganistan’da yapılan her türlü reform hareketlerinde yer almış ve gösterdiği çabalar sayesinde Afganistan’da kültür ve eğitim alanlarında ciddi gelişmeler olmuştur. Katib’in bu çabalarını da tarih hiç bir zaman unutmayacaktır. Onun ruhu şad olsun.