Türk Dünyası’nda Yeni Dinamikler ve Dengeler

Yugoslavyadan çin seddine kadar, çok geniş bir coğrafyya yayılmış ve farklı sistemler içinde yaşayan Türk dünyası 21. yy.la nasıl giriyor? Doğu blokundaki gelişmelerle günümüzde olayların odak noktası haline gelen Sovyet sistemi içerisindeki elli milyon Türkle başlamak istiyorum.

Bilindiği gibi bugüne kadar Sovyetlerde, uygulanan milliyetler politikası teoride; Her türlü milliyet kavramının üzerinde tek tip sosyalist insan yaratılması düşüncesine, pratikte ise Rus milliyetinin merkezde, diğer Slav ve Hristıyan milliyetlerinin ikinci sırada, Azerbaycan ve Türkistan gibi Türk- Müslüman cumhuriyetlerin ise üçüncü sırada yer aldığı bir idari yapılanmaya dayanmakta idi. Merkezi ekonomik planlama da, bu hiyerarşiye göre düzenlenmiş olup, Rusya, Ukrayna, Belorusya ve Baltık Cumhuriyetleri Sovyetler Birliği ortalamasının çok üstünde bir gelire sahip olurlarken, Kafkas Cumhuriyetlerinde normalin biraz altında, Türkistan Cumhuriyetlerinde ise ortalamanın beşte birine düşen gelir dağılımı söz konusudur. Özellikle Türkistan Cumhuriyetleri ve Azerbaycanda emek yoğun hammadde üretimine yönelik bir ekonomik yapılanma kurulurken, diğer cumhuriyetlerde daha rantabl olan işlenmiş ürünlere ve sanayie yönelik bir yapılanma oluşturulmuştur.

Türk dünyasında bu dinamik değişmeler yaşanırken Türkiyenin konumunu daha iyi değerlendirebilmemiz için kısaca geçmişe dönmemizde yarar vardır.(Osmanlı’nın parçalanmasından sonra, Avrupada kalan Türk azınlıklarla Asyada köklü ve ayrı yapılanmaya sahip, Türk toplumlarını aynı potaya koyarak, hepsini dış Türkler şeklinde tanımlamak ve bunlara yönelik olarak içte ve dışta tek bir tavır belirlemek maalesef Türkiyedeki iktidarların ve aydınların Atatürk sonrası dönemde düştükleri en büyük yanılgı olmuştur.

Şu sese kulak verelim;

‘Efendiler ! Türk devleti Afganistana yardım edecektir, Bu Yardımların karşılığında göreceksiniz, birgün orada müstakil bir Türk devletinin kuruluşuna şahit olacağız.”

Uzun zamandır duymaya hasret kaldığımız bu güçlü sesin nereden geldiğini belirtmemize gerek yok sanıyorum. Ekonomik gücü nerede ise srfır düzeyinde olmasına rağmen, Tarihi köklerinin ve milliyetinin gücünü iyi kavradığı için yalnız Türk Dünyası için degil, bütün üçüncü dünya ülkeleri için de karizmatik bir merkez haline gelebilen genç Türkiye Cumhuriyetinin lideri M: Kemal ATATÜRK‘ün sesi bu.

Ve inancıma göre, Türkiyenin Türk dünyası ile ilgili bakış açısından bir dönüm noktası olan 1945 yılına geliyoruz. Savaşın bitmesine yakın formalite olarak müttefiklerin safına katılan Türkiyeden Sovyetler Birliğinin bir talebi oluyor, Sovyetler Birliği , Türkiye’de mülteci olarak bulunan Çoğunluğu Azerbaycan ve Türkistan kökenli 237 siyasi mülteciyi geri istemektedir. Günün şartlannı kendince değerlendiren devrin iktıdarı, 6 Ağustos 1945 de bulabildigi 197 siyasi mülteciyi Sovyet makamlarına teslim etmiştir. Böylece Atatürk döneminin şahsiyetli dış politikası yerine Batı güdümünde ve temelini “Pantürkizm’le suçlanma korkusu , hastalığı” diye tanımlayabileceğimiz bir politika başlatılmıştır.

Gazneliler, Karahanlılar döneminden sonraki Asya Türklüğü, tarih kitaplarından çıkarılıp atılmış, orta öğretimde eski Yunan’ın site savaşları bile isimleri ve tarihleriyle öğretilirken, 19/20yy. boyunca Türkistanda, Azerbaycanda yaşanan olaylardan bu bölgelerdeki Rus ve Çin emperyalizmine karşı verilen savaşlardan tek kelime söz edilmemiştir. Bir diğer deyişle, Kayı boyu Anadoluya geldikten sonra, Asyada Türk kalmamışçasına bir eğitim düzeni uygulanmış, dış Türk Dünyası ile ilgili bilimsel nitelikteki bilgileri bile aktaranların ırkçılıkla suçlandığı bir politika izlenmiştir.

Sonuç ne oldu? Yeni nesillerde batılı değerlere sahip olmanın, Türk Milliyeti’nin özellikleri ile bağdaşamayacağı gibi yanlış bir inanç ve kimlik yaratıldı Sömürgeler hariç dünyanın hiçbir ülkesinde o ülkenin milliyeti tartışma konusu yapılmaz. Zira bu kavram her türlü sosyal yapılanmanın ve düşüncenin üzerindedir. Bu nedenle iç politika malzemesi yapılamaz. Bir diğer deyişle bir Fransız; Demokrat, Sosyalist, Kominist. Dinciveya Irkçı olabilir. ama önce Fransızdır. Milliyetinin Fransız olması ile fikri yapılanması arasında hiçbir zaman çelişki yoktur. Fakat nesiller boyu sürdürülen “Tarihi kökleri yok sayma politikası ve eğitimi ‘ Türkiyedeki yeni kuşaklarda bir kimlik bunalımına yol açmıştır. Bu devlete ismini veren Türklük kavramı, nerede ise ilericiliğin, demokratlığın ve uygar olmanın zıddı bir olaymışçasına kavratılmış ve iç politika malzemesi yapılmıştır. Böyle bir şekilde yetiştirilen nesillerin, Türk dünyasına bakış açıları ve ürettikleri politikalarda kağıt üzerinde “Tarafsızlık” pratikte ise olay milletin sırtına yıkılıncaya kadar “Gerçekleri yok sayma ” şeklinde ortaya çıkmıştır.

Sonuç olarak tamamen günlük ve zaman zaman bir biri ile çelişen politikalar üretilmiştir. Tarafsızlık politikası ile iligili olarak bizzat içinde yaşadıgım bir örneği aktarmadan geçmeyeceğim; Biliyorsunuz Afganistan’da 5 milyon Türkün de içinde bulunduğu, 10 yıllık bir savaş vardı. Türkiye’nin gemi dolusu yardım yaptığı Afrika ülkeleri bile, Pakistandaki mülteci bölgelerinde Sağlık, egitim gibi konular da merkezler açtı. Türkiye ise bu konuda da tarafsızlığını koruyarak, nerede ise hiçbir aktif girişimde bulunmadı. Fakat 1987de Rus askerlerinin çekilmesi nedeniyle Cenevre görüşmeleri başlar başlamaz, o sırada yurt dışında bulunan Dışişleri Bakanımız, dünya basın organlarına, Afganistan’ın imarına talip olduğumuzu bildirdi. Savaş boyunca fiziki ve maddi planda yatırım yapan bunca ülke varken, imar işini neden bize vereceklerini hiç anlayamamıştım doğrusu. Aynı tarihlerde bir yardım kampanyası sonucu Pakistana gitmiştik. Afganistan Türkistan’ı Güney Türkistan‘daki mücadeleyi sürdüren Türklerin lideri olan Azad Beg ile cepheyi ve mülteci kamplarını dolaştık. Aralarında 250 bin Türk mültecinin bulunduğu kamplarda, o güne kadar hiçbir Türk elçilik mensubunun görülmediğini öğrendim.İslamabat’ta büyük elçimizle görüştüğümüzde, bu olayı gündeme getirdik, sayın büyükelçinin cevabı kısıtlı sayıda personelle çalıştığı şeklinde idi. Fakat bu cevap, Islamabat’tan 150 km. uzakta bulunan Türk mültecilerinin neden ziyaret edilmediğini bize yeterince açıklayamamıştı.

Ozaman aklımıza, özellikle doğu ve Güneydoğu bölgelerimizi en az bölge milletvekilleri kadar tanıdığı söylenen Amerikanın Türkiye Büyükelçisı geldi. Daha da önemlisi, henüz bir kibriti üretebilecek altyapısı yokken, Türk Milletinin özelliklerine inandığı için, Afganistana yardıma yönelen Mustafa Kemal Atatürk’ü Hatırladım.

Prof. Dr. Ahat Andican

*Töre – Sayı 2/ 2001 sayfa 15 *